 |
| © Annika Marklund |
Net zoals in Vrouwen op het strand, zet ze in dit tweede boek, met een
aansprekende eigenzinnigheid, het genre naar haar hand, volgt personages
in hun maatschappelijke dromen en teleurstellingen... die, op een wat
meer beschouwelijke en realistische manier, ook de hare en misschien de onze
zijn.
Een
aantal politieke ideeën uit de vorige eeuw bleken afschuwelijk te zijn
maar
betekent dat dat we moeten ophouden met dromen?
Zweden heeft een groot aantal uitstekende
misdaadauteurs. Vond je het moeilijk om een originele bijdrage te leveren aan
het thrillerlandschap, een eigen stem en eigen thema’s te vinden?
Eigenlijk was ik niet van
plan om een misdaadboek te schrijven maar het idee en het verhaal stuurde mij
in die richting. Gelukkig was het verhaal van Vrouwen op het strand zo anders dan wat op dat moment in Zweden
geschreven werd. Het is een internationale thriller met een vrouwelijke stem,
wat volgens mij toen uniek was. Ik wist ook dat ik stand alones wilde schrijven, wat bijna geen enkele andere Zweedse
thrillerauteur doet. Ik hou van de uitdaging die het verkennen van de grenzen
van de misdaadroman met zich meebrengt en denk dat het genre geschikt is om
brede maatschappelijke en menselijke verhalen te vertellen.
Voorheen schreef je voor film, toneel en opera. Kon
je daar onvoldoende je creativiteit in kwijt of was er een andere reden die je
voor de roman deed kiezen?
Nogmaals, het verhaal wees
me de richting. Vrouwen op het strand
was oorspronkelijk een idee voor een filmscript maar omdat het zich afspeelt in
zes landen en op drie continenten, zei iedereen me dat het te duur was. Maar ik
popelde om het verhaal te vertellen, kon niet wachten op het moment waarop de
filmindustrie van mening veranderde. Dus besloot ik om er een roman van te
maken, wat uiteindelijk het verhaal ten goede kwam (En, bij wijze van bonus,
zijn de filmrechten nu verkocht aan een bedrijf in Hollywood).
 |
| Het hoge noorden van Zweden © Linnea Bjök Timm |
Het stille
graf heeft een politieke achtergrond. Dat grote maatschappijmodellen zoals
het kapitalisme, het communisme en het nazisme met elkaar in conflict kwamen in
het noordelijkste stuk van Europa, verwacht je niet. Is daar een verklaring
voor?
Het ligt voor de hand te
denken dat dit niet meer is dan een afgelegen gebied is met sneeuw en
rendieren. Maar, omdat het op de grens ligt tussen Oost en West, belandde het
midden in de grote conflicthaarden van onze wereld. In de tijd waarin mijn
grootmoeder opgroeide, lag tsaristisch Rusland aan de andere kant van de
Torne-rivier en in de Eerste Wereldoorlog bood het postkantoor in het dorp van
mijn familie de enige communicatiemogelijkheid tussen dat Rusland van de tsaren
en Duitsland (Er wordt ook gezegd dat Lenin in een slee de rivier overstak toen
hij vlak voor de revolutie naar Rusland terugkeerde).
Het nazisme van de jaren
’30 was meer een soort Finse versie dan het verheerlijken van Hitler. In de
plannen voor een Groot Fins Rijk pasten de Fins sprekende oostelijke delen van
Zweden alsook delen van Rusland. De Finse leiders spraken over Lebensraum, net als Hitler.
Dat is een
thrillerachtergrond om ‘u’ tegen te zeggen!
Het stille
graf gaat ook over het geloof van mensen in een betere maatschappij en hoe
ze daarin ontgoocheld worden. Is dat een gedachte die je er bewust hebt
ingestopt?
Dat is eigenlijk één van
de belangrijkste thema’s van mijn schrijven. Ook Vrouwen op het strand wordt door gelijkaardige krachten voortgestuwd
– dromen van een beter leven. In Zweden, en ook in de rest van Europa, denk ik,
zijn we op dit moment geobsedeerd door economie. Een aantal politieke ideeën
uit de vorige eeuw bleken afschuwelijk te zijn maar betekent dat dat we moeten
ophouden met dromen?
 |
| Zomer in Noord-Zweden © Tartanna |
De situatie van de naar de Sovjet-Unie
geëmigreerde Zweden en Finnen was blijkbaar tragisch. Heeft jouw research de
repressie van de Sovjetleiding, waarvan de emigranten slachtoffer waren, aan
het licht gebracht?
De neef van mijn moeder
emigreerde in de jaren ’30 naar de Sovjet-Unie en verdween. Meer dan 60 jaar
later werd bekend dat hij geëxecuteerd werd tijdens de Stalin-terreur. Ik wilde
dieper graven, niet alleen in de tragedie, maar ook in de dromen die hen
daarheen hadden gestuurd. Op het thuisfront hing er decennialang een enorme
stilte om hen heen. Ik had nog nooit iets gehoord over de reis van mijn
familielid toen ik er enkele jaren geleden over las in een reportageboek. Je vertrekt
niet naar een verondersteld paradijs om dan terug te komen en te vertellen dat
het niet bestaat. Niemand wil dat verhaal horen. Wie terugkwam, zweeg. Gelukkig
hebben enkelingen, na jaren, gepraat en zijn er dus getuigenissen te vinden in
archieven en reportageboeken. En natuurlijk is er ook veel research gedaan aan
Sovjet-zijde.
Ik wilde geen nieuwe
feiten aan het licht brengen maar het verhaal aan een breder publiek vertellen,
in de geest en de levens van deze mensen kruipen en hen tot leven wekken.
Ik veronderstel dat je research hebt gedaan in
Rusland zelf en dat je verder hebt gekeken dan de toeristische plaatjes. Welke indruk heeft dat land op je gemaakt?
Ik doe veel research voor
mijn boeken en natuurlijk ben ik ook naar Petrozavodsk gegaan. Ik vind het
noodzakelijk om in de sporen van mijn personages te treden, de weg te gaan die
zij gaan. Er zijn ook sporen in de roman die naar hedendaags Rusland leiden en
die zijn vrij beangstigend, denk ik. Als je, bijvoorbeeld, Putin hoort zeggen
dat vreemde belangen schuld hebben aan elk politiek verzet in het land, dan is
dat exact dezelfde retoriek als die in de Stalin-tijd.
Hoe is de economische situatie in het noorden van Zweden op dit
moment? Is het nog steeds een achtergestelde regio?
In zekere zin, ja, maar
tegelijkertijd ook niet. Op dit moment beleeft de mijnindustrie een
hoogconjunctuur en zal de hele stad Kiruna worden verplaatst om de ondergrondse
ertslaag te kunnen ontginnen. Ook worden er nieuwe treinsporen gelegd om de
verbindingen sneller te maken. Toch zal het behoud van de welvaartsmaatschappij
in dun bevolkte gebieden altijd een probleem blijven. Jonge mensen vertrekken
nog steeds naar het zuiden en de steden.
 |
| Kerk in Norrland © pakiki |
In de jaren ’30 waren er veel orthodoxe
christenen zoals Laestadianisten
(een Lutheraanse secte) in Noord-Zweden. Zijn de mensen daar nog steeds streng
in de leer?
Niet zoals het ooit was
maar er zijn nog steeds enclaves waar je geen enkel televisietoestel aantreft
of gordijnen.
Een andere bijzonderheid in dit boek is de Finse
taal (of een variant ervan) die aan de Zweedse kant van de grens gesproken
wordt. Is dat nog altijd zo? En ligt de oorsprong in het verschuiven van de
landsgrenzen in vroeger tijden?
Tot aan de
Russisch-Zweedse vrede, 200 jaar geleden, toen er midden door het gebied een
grens werd getrokken, woonde er aan beide kanten van de rivier één enkel volk
dat eenzelfde taal sprak. Die taal wordt nog steeds gesproken en is op de dag
van vandaag in Zweden een officiële minderhedentaal. Maar toen mijn moeder
opgroeide was het verboden om ze op school te praten. Het is een oude versie
van het Fins met veel Zweedse invloeden.
 |
| Het gebied rond de Torne-rivier |
Ergens zegt het hoofdpersonage dat er in dat
gebied bij de Finse grens meer namen zijn voor verdriet, voor sneeuw en voor
verlangen. Wat weet jij daarvan?
Omdat ik de taal zelf niet
spreek, is dit voor de rekening van mijn personage. Wat ik weet is dat daar
teveel soorten sneeuw zijn maar ook diep verdriet en eindeloos verlangen om te
worden gevat in één enkel woord.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten