Monica Kristensen

 

Van poolwetenschapper tot fictieschrijfster… zo ziet het niet-alledaagse loopbaantraject van de Noorse Monica Kristensen eruit.

Ze doctoreerde in Cambridge met een proefschrift over Antarctische ijsbergen en leidde expedities naar de Noord- en Zuidpool. Bij de tweede Antarctica-expeditie, in ’93, viel een teamlid in een gletsjerspleet en stierf.

Sinds 2007 is ze misdaadschrijfster. Met Vermissing, een verhaal in de reeks rond speurder Knut Fjeld, krijgt ze nu ook Nederlandstalige lezers. Het ligt voor de hand dat ze Spitsbergen, waar ze jarenlang woonde en werkte, als achtergrond voor haar fictie gebruikt. De ijzige, ontembare archipel is meer dan een decorum. Hij is een actieve plotspeler.

De spanning van de pooltochten is verlegd naar de schrijftafel... maar de mens-tartende natuur is nooit ver.

 

'De technieken die ik voor het schrijven nodig heb,

verschillen niet erg van degene die ik als wetenschapper gebruik.'

 

Je misdaadromans spelen op Spitsbergen, een Noorse archipel in de Noordelijke IJszee waar je jaren gewoond hebt. Wat deed je daar precies?

Ik heb er een aantal jaren gewerkt als wetenschapper en eerst als student. Ik leidde het onderzoek naar de (door de mens gecreëerde) lithiumlijn in de stratosfeer. Later werkte ik als gletsjer- en ijszee-onderzoeker. In 1998 werd ik directeur van het onderzoekscentrum in Ny-Ålesund, waar ik de logistiek coördineerde voor de internationale stations die daar gevestigd waren. Dat deed ik vijf jaar. Nog later heb ik research gedaan op de kleine gletsjerberg Foxfonna bij Longyearbyen.

Het Noors Instituut voor Poolonderzoek speelt een rol in Vermissing. Waar houdt dat instituut zich mee bezig?

De meeste landen die bij poolonderzoek betrokken zijn, hebben een poolinstituut. Zo is er een Chinees, een Frans enz. Doorgaans worden ze gefinancierd door hun regering en houden ze zich, naast het gewone onderzoek, bezig met rondleidingen.
 

In Vermissing is er sprake van sociale angst die optreedt als iemand te lang in een verlaten gebied is geweest. Heb je dat kunnen constateren op Spitsbergen?

Dat weet ik niet precies. Voor zover ik me kan herinneren heb ik geen nevenverschijnselen opgemerkt toen ik op Spitsbergen woonde maar in de loop van de jaren ben ik wel gaan houden van langere perioden van alleen zijn. Dat betekent niet dat ik a-sociaal ben tegenover mijn familie en vrienden maar wel dat ik, bijvoorbeeld, niet gek ben op shopping centra, mensenmassa’s enz.  

Longyearbyen © bashasselaar

Is Spitsbergen ook een plek waar je zou kunnen wonen zonder beroepsgerelateerde uitdaging?

Ik zou niet graag op Spitsbergen wonen zonder een professionele bezigheid te hebben. Ik zou niet graag toerist zijn. Ik wil erbij horen.

Staat het vast dat het Noordpoolijs zal smelten? En zo ja, is dat dramatisch?

De ijskap rond de Noordpool is zee-ijs, bevroren oceaanwater dat zelden dikker is dan drie of vijf meter. Het niveau van het oceaanwater stijgt niet als gevolg van smeltend zee-ijs maar een ijsvrije Noordpool zal een grote impact hebben op het weer op het noordelijk hafrond en misschien zelfs wereldwijd. Dat is een ernstige en misschien dramatische zaak.

Uit Vermissing blijkt dat er mijnindustrie is op Spitsbergen. Zullen er nog meer grondstoffen kunnen gedolven worden op de pool als de ijskap kleiner wordt? En dreigt er dan een conflict tussen de betrokken landen?

Aangezien grote oppervlakten van de oceaan ijsvrij zijn, is het mogelijk om langs de noord-oostelijke en noord-westelijke zeeroute te varen. Maar die route is nog steeds gevaarlijk en kan dus lekkende olietankers tot gevolg hebben. Bovendien zullen de grote olie- en gasmaatschappijen naar de Noordpool opschuiven naarmate de voorraden elders uitgeput geraken. Ze zullen wellicht ook gaan boren in de oceanen rond Antarctica.

Omdat de Arctische Zee-aangelegenheden niet goed geregeld zijn door internationale wetten, zal dat wellicht leiden tot conflicten.

© Sigurd R

Je belangstelling voor ijs en gletsjers was er al vroeg. Wat trok je daar zo in aan?

Dat is een vraag waarop ik het juiste antwoord nog niet gevonden heb. Wellicht gaat het om de schoonheid en de sereniteit van het landschap. 

 

Je nam ook deel aan expedities op Antarctica. Boeit jou het avontuur meer dan de wetenschappelijke kant ervan of omgekeerd?

Ik vind het moeilijk om wetenschap en avontuur te scheiden. Het bestuderen van gletsjers gaat over het oplossen van spannende en belangrijke raadsels, over avontuur en vriendschap. Ik maak erg graag deel uit van een groep wetenschappers met wie ik het leven en de wetenschappelijke ontdekkingen in poolgebieden deel.

© Ti-mo

Kun je enkele voorbeelden geven van gebieden waarvoor die wetenschappelijke kennis gebruikt wordt?

De klimaatprojecten op de Foxfonna-gletsjer, die we samen met een groep internationale wetenschappers ontwikkelden, zijn een voorbeeld van praktische toepassing. Om de omstandigheden binnenin de gletsjer te kunnen meten, hebben we een lange tunnel gegraven.

De metingen leerden ons veel over de doorsijpeling van smeltwater in het ijs (dat uiteindelijk beneden in de koolmijn terecht kwam) en over de kenmerken van de veranderde ijsstructuur op grote diepten. Dat was nuttig met het oog op latere projecten zoals het bouwen van wegen in gletsjers.

 

Wil je met je boeken ook mensen sensibiliseren voor het milieu? In Vermissing is er een passage over illegale rendierjacht, bevissing van garnaal- en kabeljauwgronden.

Ik zie het als een plicht om deel te nemen aan het milieudebat. Tegelijkertijd denk ik dat er geen snelle of eenvoudige oplossingen te vinden zijn voor klimaatkwesties. Ik geloof dat de grootste uitdaging van de mensheid de overbevolking is en dat onze grootste zonde cynisme is. Hoe dan ook, klimaat gerelateerde kwesties kunnen niet los van andere internationale, politieke aangelegenheden opgelost worden.

Kerkje van Longyearbyen © Kenyai

Sinds enkele jaren heb je een schrijverscarrière. Beleef je daar evenveel plezier aan als aan je andere loopbaan? En wat zijn je doelstellingen in dit verband?

Mijn schrijverscarrière bezorgt me een immens plezier. Maar dat doet ook de wetenschap. De technieken die ik voor het schrijven nodig heb, verschillen niet erg van degene die ik als wetenschapper gebruik. Ik leg mezelf raadsels voor die te maken hebben met begrijpen. In mijn wetenschappelijke werk probeer ik de natuur te begrijpen, tijdens het schrijfproces, de mens.

Lees hier de recensie van Vermissing